Hoàng Tường Minh 'rạch' những nét tự do giữa rừng thông Đại Lải

Giữa rừng thông Đại Lải, tác phẩm Không Giới Hạn của điêu khắc gia Hoàng Tường Minh hiện lên như một vết rạch trong không gian tĩnh lặng. Nó vừa sắc lạnh, đe dọa, vừa trầm mặc, khơi gợi những suy tưởng miên man. Ở tuổi 60, Hoàng Tường Minh vẫn không ngừng đối thoại với chất liệu, với chính mình, để tìm kiếm điều mà anh gọi là “tự do trong sáng tạo”.

Hoàng Tường Minh có vẻ ngoài dễ khiến người ta liên tưởng đến tượng Phật Di Lặc. Anh để đầu gần trọc, trong trạng thái bình thường thì hơi nghiêm nghị, nhưng khi cười, mắt tít lại thành một đường kẻ chỉ, trông lại rất hiền lành. Anh sinh năm 1962, tốt nghiệp chuyên ngành điêu khắc, Đại học Mỹ thuật TP.HCM năm 1990. Từ đó đến nay, anh hoạt động chuyên môn đều đặn, liên tục tham gia các cuộc triển lãm trong và ngoài nước, đồng thời góp mặt ở nhiều trại sáng tác quốc tế.

Tại triển lãm Art In The Forest 2025, anh mang đến tác phẩm Không Giới Hạn – một cấu trúc khổng lồ bằng sắt hàn và inox 304, cao 4 mét, nặng 1,3 tấn. Đặt giữa rừng thông Đại Lải, khối thép ấy vừa như muốn xé toạc không gian yên tĩnh, vừa như một vết khắc trầm mặc về khát vọng tự do trong đời sống và nghệ thuật.

Từ câu chuyện về Không Giới Hạn, Hoàng Tường Minh chia sẻ nhiều suy ngẫm sâu sắc được chắt lọc qua hơn 35 năm anh lao động và sáng tạo miệt mài.

Anh có thể giới thiệu đôi nét về tác phẩm điêu khắc mà anh mang đến triển lãm Art In The Forest lần này?

Không Giới Hạn là tác phẩm tôi thực hiện trong năm 2025 lấy hình tượng là một đoạn cọc thép kẽm gai khổng lồ, lạnh lùng, sắc nhọn, mang tính đe dọa, tượng trưng cho những rào cản, giới hạn của con người. Thông điệp của tác phẩm là hành động tháo gỡ, cắt đứt những rào cản vô hình hay hữu hình để vươn đến tự do trong cuộc sống và sáng tạo.

Tôi chọn sắt và inox vì chúng bổ trợ cho nhau: sắt có tính đặc, nặng nề, khép kín trong khi inox sáng, có tính phản chiếu, tạo cảm giác sắc lạnh đầy hăm dọa. Nhìn tổng thể sự kết hợp giữa hai chất liệu ấy cho tác phẩm mối tương quan giữa ràng buộc và vượt thoát, cũng là đích đến của nghệ thuật.

Thách thức lớn nhất mà anh gặp phải khi thực hiện tác phẩm này là gì?

Thách thức lớn nhất là giữ được cảm giác chuyển động trong một khối vật liệu rất nặng. Việc xử lý mối hàn, liên kết giữa sắt đen và inox, vừa phải đảm bảo kỹ thuật, vừa tạo hiệu quả tương phản ánh sáng, là công đoạn đòi hỏi nhiều tính toán và kiên nhẫn. Tôi xem đây như một cuộc đối thoại giữa người nghệ sĩ và vật chất – nơi kỹ thuật trở thành một phần của ý niệm.

Tác phẩm mang tên Không Giới Hạn. Theo anh, nghệ thuật có thật sự không giới hạn không, hay vẫn tồn tại những ranh giới vô hình? Và có bao giờ anh cảm thấy tuổi tác là một giới hạn trong sáng tạo?

Nghệ thuật thì không giới hạn, nhưng con người thì có. Không Giới Hạn với tôi không phải là tuyên ngôn mà là hành trình – liên tục đối thoại, va chạm, và vượt qua những giới hạn của chính mình. Tuổi tác không làm tôi thấy bị giới hạn, mà giúp tôi nhìn mọi thứ sâu hơn, bình tĩnh hơn. Khi còn trẻ, ta phá giới hạn bằng năng lượng, khi trưởng thành, ta vượt giới hạn bằng sự hiểu biết. Quan trọng là đừng bao giờ ngừng khát vọng sáng tạo.

Ở tuổi 60, trải nghiệm làm nghề của anh có gì khác biệt so với giai đoạn mới bắt đầu sự nghiệp? Những thay đổi nào trong cách nghĩ và cách làm nghệ thuật khiến anh tự chiêm nghiệm lại hành trình của mình?

Khi còn trẻ, tôi làm việc nhiều bằng trực giác và đam mê, muốn thử mọi thứ, chạm vào mọi giới hạn vật chất. Càng về sau, tôi thấy điều quan trọng không chỉ là làm được gì, mà là để lại được điều gì. Tuổi 60 cho tôi sự điềm tĩnh để chấp nhận cả những khoảng trống, những im lặng trong sáng tạo. Tôi không còn muốn chứng minh điều gì nữa, chỉ muốn đi sâu hơn vào bản chất của hình khối và cảm xúc. Cái “khác biệt” lớn nhất là thay vì chinh phục, tôi học cách đối thoại với vật liệu và thời gian.

Nếu nhìn lại chặng đường dài, đâu là điều anh thấy quý giá nhất mà nghệ thuật đã đem lại cho mình?

Nghệ thuật cho tôi một đời sống có ý nghĩa. Nó khiến tôi luôn tỉnh thức, biết lắng nghe và biết đặt câu hỏi. Nhờ nghệ thuật, tôi học được cách đối diện với chính mình – cả những giới hạn, những tổn thương, lẫn những khát vọng sâu thẳm. Quan trọng hơn, nghệ thuật giúp tôi giữ được cảm xúc của con người giữa một thế giới đầy biến động. Đó là món quà quý giá nhất mà không nghề nào khác có thể mang lại.

Anh định nghĩa thế nào về sự tự do trong nghệ thuật, và nó quan trọng thế nào đối với một nghệ sĩ điêu khắc?

Tự do không phải là muốn làm gì thì làm, mà là dám trung thực với cảm xúc và tư tưởng của mình. Với điêu khắc, tự do đôi khi nằm trong chính sự ràng buộc của vật chất – khi ta tìm ra cách khiến thép, đá hay gỗ nói lên điều mà mình cảm nhận. Nếu không có tự do nội tâm, tác phẩm sẽ chỉ là hình thức; còn khi thật sự tự do, ta có thể tạo ra cái đẹp ngay trong sự giới hạn. Tôi nghĩ đó là nền tảng để nghệ thuật tồn tại lâu dài.

Tác phẩm Không Giới Hạn sẽ xuất hiện trong Art In The Forest 2025 – dịp kỷ niệm 10 năm của chương trình. Điều này hẳn mang đến cho anh nhiều cảm xúc?

Tôi rất xúc động. Art In The Forest không chỉ là một triển lãm mà là một hành trình gắn bó của rất nhiều nghệ sĩ qua một thập kỷ. Mỗi lần trở lại, tôi thấy sự trưởng thành rõ rệt của không gian, của công chúng và của chính nghệ sĩ chúng tôi. Được góp mặt trong dịp kỷ niệm 10 năm là niềm vui lớn, như được nhìn lại một phần lịch sử mà mình đã cùng góp sức.

Theo anh, một chương trình nghệ thuật như Art In The Forest có ý nghĩa thế nào với sự phát triển của nghệ thuật điêu khắc tại Việt Nam?

Tôi nghĩ đây là một trong những dự án hiếm hoi tạo được môi trường thật cho nghệ thuật điêu khắc đương đại – nơi tác phẩm không chỉ trưng bày mà còn sống cùng không gian, với thiên nhiên và công chúng. Art In The Forest giúp kết nối nghệ sĩ với cộng đồng, khuyến khích sáng tạo dài hơi và tạo ra một hệ sinh thái nghệ thuật đúng nghĩa. Với tôi, đó là điều cần thiết để điêu khắc Việt Nam tiếp tục phát triển và được nhìn nhận rộng rãi hơn, không chỉ trong nước mà cả quốc tế.

Xin cảm ơn những chia sẻ của anh!